دسته بندی نشده
تفاوت جاجیم با گلیم چیست؟
شهریور
تفاوت جاجیم با گلیم چیست؟
برای درک بهتر و دقیق تر تفاوت گلیم با جاجیم، بهتر است ابتدا باهر دو این صنایع دستی زیبا آشنا شوید. سپس تفاوت های اصلی گلیم و جاجیم را می گوییم، البته ناگفته نماند که تنوع این محصولات بسیار زیاد است و افراد کمی هستند که با انواع جاجیم و گلیم آشنایی کامل دارند.
جاجیم چیست؟
جاجیم یکی از صنایع دستی اکثر مناطق ایران می باشد که پرز نداشته، نسبتاً ضخیم بوده و از دو طرف قابل استفاده است. همچنین جاجیم از پشم یا پنبه یا ترکیبی از هر دو ساخته می شود و در نواحی همدان و زنجان و طالقان که از مناطق مهم و مرکزی ایران هستند بافته می شوند. جاجیم بافی در سال 1348 در میان 43 روستای بلند و میانی طالقان رواج داشت و یکی از کارهای اصلی زنان روستایی آن نواحی به شماره می رفت. عرض هر دال جاجیم ساخته شده در طالقان حدود 25 سانتی متر بوده و طول آن ها بسته به نحوه کاربرد بین 2 تا 4 متر بوده است. دال ها را معمولاً به هم دوخته و سپس می بستند که طول و عرض محصول جاجیم یکسان باشد.
جاجیم در مناطق مختلف اسامی خاصی دارد، مثلاً در ایلام به جول معروف است به همین ترتیب به ماشینی که جول را با آن می بافند، جولایی یا ژولهی و به ژول بافی ژوله می گویند. برای بافت جاجیم از وسیله استفاده می کنند، اما بافت گلیم کاملاً متکی به دست بوده و هنری کاملاً دستی است. جاجیم را معمولاً در چهار تخته با طول زیاد و عرض کم می بافند سپس تخته ها را به هم می دوزند. جاجیم به صورت ماشینی نیز تولید می شود اما قطعا حس صمیمی و سنتی جاجیم دست ساز را نخواهد داشت. از وسایلی که جاجیم با آن ها بافته می شود می توان به دستگاه جاجیم بافی، بافندگی جولایی، بافندگی گیلان، میخ، دفه، تگ، شمشیره، سردار، کول، گورت، بابن و ماکو اشاره کرد. نقوش بافته شده در جاجیم های رنگارنگ و راه راه، پلکانی، کنگره ای و شطرنجی است.
انواع جاجیم
جاجیم انواعی دارد که به شرح زیر است:
1.جاجیم از نخ های پیشمی.
2.جاجیم از نخ های پنبه ای.
3.جاجیم از نخ های پیشمی و ابریشم.
4.جاجیم ابریشم
دشت/ چهار کوجی: این نوع جاجیم بسیار رایج بوده و دارای نقش های کاشی کاری می باشد.
شیشه درمه: این جاجیم ها دارای نقش هایی به شکل لوزی و در رنگ های متنوع می‌باشند.
رندی جاجیم: این جاجیم دارای نقش های متنوعی مانند گل و پرنده است.
کاربرد جاجیم
تفاوت جاجیم با گلیم بسیار زیاد است، جاجیم مصارف گوناگونی دارد از جمله استفاده به عنوان حصیر، گونی، فرش، ملحفه و امثال آن. همچنین عشایر در زمان کوچ برای بسته بندی و جابجایی اثاثیه و وسایل خود و در موارد دیگر از آن استفاده می کنند. در ایران در بیشتر شهرها و روستاها جاجیم را به فال نیک می‌گیرند و به زنان تازه ازدواج کرده به عنوان هدیه جاجیم یا گلیم می دهند.
گلیم چیست؟
گلیم دارای سطح صاف و یکنواخت بدون پرزی است که از تار و پود تشکیل شده است. در واقع گلیم در دسته فرش قرار می گیرد، هر چه تار و پود نازکتر و نرمتر باشد، یک تفاوت جاجیم با گلیم این است که کیفیت گلیم بیشتر است. به همین دلیل از پشم زیر گلو و زیر بغل گوسفندان برای گلیم بافی استفاده می شود. برای تولید و بافت گلیم از پشم استفاده می کنند زیرا فلیس علاوه بر ویژگی های رنگ پذیری از دوام بالایی برخوردار است. دستگاه گلیم بافی چهار نوع است: ساده بافی، ماشین بافی، جاجیم بافی (این دستگاه دو منظور است و برای بافت گلیم و جاجیم استفاده می شود) و گلیم سوزنی (سومک).
تاریخچه گلیم بافی
قدیمی ترین تکه گلیم مربوط به 6000 سال قبل از میلاد مسیح است که در جزیره آناتولی پیدا شده است. اما قدیمی ترین گلیم ایرانی مربوط به 3000 هزار سال قبل از میلاد مسیح است که در غرب ایران پیدا شده است.
انواع گلیم
- گلیم ساده، دو رویه یا مستح (سنتی)
نازکتر از سایر انواع گلیم می باشد و دارای نقوش دو طرف یکسان است و می توان از دو طرف آن استفاده کرد. گلیم های قشقایی، سنه و بیجار کردستان و گلیم های ساده اردبیل، سمنان و زنجان از جمله این دسته از گلیم ها هستند.
- گلیم یک طرف یا سوماک
ظریف ترین گلیم سوماک متعلق به قفقاز می باشد ضخامت این گلیم ها نسبت به گلیم های دیگر بیشتر است و ابتدا توسط عشایر بافته می شد.
- گلیم یک رو اما غیر سوماکی
این گلیم ها با روش بافت ساده، سوماک بافی و حتی گره کامل بافته می شوند.
تفاوت جاجیم و گلیم
- تفاوت جاجیم و گلیم در این است که جاجیم نازکتر و نرمتر از گلیم بافته می شود و ضخامتی بین گلیم و پارچه دارد.
- نقوش روی جاجیم محدود است زیرا به وسیله تار و پود ایجاد می شود و بیشتر عمودی یا افقی است اما گلیم را می توان در طرح و نقش های زیادی ببافتید.
- تار در گلیم پنهان است و دیده نمی شود، اما در جاجیم بافی این گونه نیست. از آن جایی که سیم پیچ جاجیم رنگی است، زیبایی طرح و نقش جاجیم را دو چندان می کند.
- تعداد تارهای جاجیم بیشتر است ولی گلیم تارهای ظریف تری دارد.
- جاجیم از قطعات در هم تنیده تشکیل شده است که به صورت تکه ای بلند به هم متصل می شوند اما گلیم به صورت یک تکه بافته می شود.
- در جاجیم بافی، بافندگی به صورت افقی روی زمین قرار می گیرد.اما در گلیم بافی دستگاه بافندگی را یا عمودی یا خوابیده می گذارند.
نکاتی در مورد جاجیم و گلیم
- تفاوت جاجیم با گلیم در بافت است برخی از گلیم ها از رنگ های مصنوعی استفاده می شود. برای فهمیدن این موضوع ابتدا بر روی گلیم یک پارچه خیس بمالید، اگر پارچه رنگی شد یعنی از رنگ های مصنوعی استفاده کرده اند.
- قبل از خرید جاجیم بهتر است فضایی را که می خواهید گلیم را پهن کنید مشخص کنید تا به اندازه همان مکان مشخص شده گلیم یا جاجیم را تهیه کنید.
- اگر گرد و غبار و کثیفی به مدت طولانی در زیر و درون ریشه باقی بماند باعث می شود فرش کهنه به نظر برسد و زود فرسوده شود. شما می توانید با وجود جاروبرقی، این مشکل را حل کنید.
- اگر می خواهید گلیم، جاجیم، گبه، زیلو و… خود را مدتی در کمد یا انباری نگه دارید، ابتدا حتماً کنار آن ها نفتالین یا تنباکو قرار دهید تا از پروانه خواری جلوگیری شود.
- برای شستن گلیم های ظریف بهتر است ابتدا جاروبرقی بکشید سپس از شامپو فرش استفاده کنید و با دست بشویید. یا از مواد شوینده لباسشویی استفاده کنید، مهم ترین نکته در شستشو این صنایع دستی این است که آب باید زیر 30 درجه باشد.
- مراقبت از ریشه های این صنایع دستی بسیار مهم است زیرا ریشه ها از ارزش و زیبایی گلیم و جاجیم شما می کاهد.بنابراین حتماً ریشه های این صنایع دستی زیبا را به خوبی تمیز کنید.
دیگر نکات
- اگر به دنبال گلیم بسیار بادوامی هستید، گلیمی بخرید که تار آن از پشم یا ابریشم باشد زیرا دیرتر می پوسد و بادوام می باشد.
- اگر می خواهید گلیم خود را روی سرامیک پهن کنید، پیشنهاد می کنیم گلیم سوماک بخرید که پشت کار آن از گره باشد و از لیز خوردن گلیم جلوگیری کند. همچنین گلیم هایی با لبه های چرم دوزی نیز برای این کار مناسب هستند.
- اگر پوست حساسی دارید از خرید گلیم و جاجیم با الیاف مصنوعی خودداری کنید.الیاف طبیعی نه تنها باعث حساسیت پوستی و ترک پا نمی شود، بلکه تا حدودی از دردهای روماتیسمی و دردهای ساده پا نیز جلوگیری می کند.
- قیمت جاجیم ها بستگی بهنوع گلیم و جاجیم، نوع پرز، تار و پود، تگ، شرکت بافندگی دارد. قیمت گلیم دستبافت در بازار ایران به طور کلی بین یک تا 5 میلیون تومان و گلیم ماشینی از 100 هزار تومان تا یک میلیون تومان می باشد.
وسایل و ابزار کار گلیم بافی
مهم ترین وسیله و ابزار کار گلیم بافان دار می باشد. دار دستگاهی است همانند چهارچوب، که گلیم روی آن بافته می شود و در دو نوع موجود است.
1-دار عمودی یا ایستاده
2- دار افقی یا خوابیده
از دار افقی خوابیده بیشتر در مناطق عشایری کشورمان استفاده می شود، عشایر به دلیل کوچ نشین بودن و حرکت مداومی که دارند. دارهای افقی که به راحتی قابل حمل باشد را استفاده می کنند. ولی بافندگان روستایی و شهری یعنی آنان که یکجا نشین بوده و دارای زندگی ثابت و غیر متحرک هستند معمولاً از دارهای عمودی استفاده می کنند. با این حال در بسیاری از مناطق روستایی کشور دارهای افقی رایج می باشد. در برخی از مناطق عشایری از جمله آذربایجان شرقی از دار عمودی بهره می گیرند.
دفتین
تفاوت جاجیم با گلیم در این است که برای این که الیاف تار و پود گلیم ها استحکام بیشتری داشته باشد معمولاً از وسیله ای به نام دفتین استفاده می شود. بافنده بعد از گذراندن هر پود افقی از لابه لای تارهای عمودی با کمک آن ضرباتی بر قسمت بافته شده میزنند تا درگیری تار و پود و عمل بافت محکم تر صورت بگیرد. شما نیز می توانید برای خرید جاجیم و گلیم های باکیفیت و مقرون به صرفه از سایت ویرا آراد گروپ استفاده کنید.
جمع بندی
تفاوت جاجیم با گلیم در این است که گره جاجیم را به طور قطع می توان مهم ترین عامل در تولید یک جاجیم دستباف با کیفیت معرفی کرد. به طور کلی وقتی از گره جاجیم صحبت می کنیم منظور مارینوس یا نخ ابریشم (آستر فرش) است که در کنار هم قرار می گیرند. پس از قرار دادن این گره ها، پودها روی آن ها قرارگرفته و با صفت شدن گره ها، ساختار اصلی جاجیم دستباف را می سازند. بنابراین شما باید برای بافت جاجیم ابتدا گره را یاد داشته باشید. چرا که هر چه تعداد گره های جاجیم بیشتر باشد جاجیم از کیفیت بیشتری برخوردار است. بنابراین واحدی به نام “رج” وجود دارد که تعداد گره ها را در هر 7 سانتی متر برای ما تعیین می کند و ما متوجه می شویم که چند رج بافته ایم.
